ana-chronia - miejsca,zabytki,legendy: Łomża - okolice: Skansen w Nowogrodzie

Skansen Kurpiowski w Nowogrodzie

Są takie miejsca, w których ma się wrażenie, że czas się zatrzymał. Albo przynajmniej chciałoby się, żeby tak było. Takie miejsca z jednej strony potwierdzają zachodnie przekonania o Polsce, jako o kraju dzikim i zacofanym, z drugiej jednak, są świadectwem bogatej tradycji i kultury.

Skansenów w Polsce jest co najmniej kilka. Z przyczyn obiektywnych zacznę od tego w Nowogrodzie, albowiem znam go najlepiej. Choć i tak nadal nie tak dobrze, jak bym chciała.

Nowogród już sam w sobie ma bogatą przeszłość. Położone w województwie podlaskim nad brzegiem Narwi (ok. 15 km od Łomży) miasto swoimi korzeniami sięga IX w., kiedy to w widłach między rzekami Narwią i Pisą zlokalizowany został pierwszy gródek obronny.

Po zawieruchach wojennych niewiele z historycznego bogactwa ocalało, ale to już przy innej okazji. Prawdziwą perełką Nowogrodu jest bowiem wspomniany wcześniej skansen kultury kurpiowskiej i o nim właśnie będzie mowa w tym poście.

Do powstania muzeum etnograficznego przyczynił się niejaki Adam Chętnik. Już w 1909 r. rozpoczął zbieranie ciekawych okazów przyrody ożywionej i nieożywionej, numizmaty, dokumenty ale przede wszystkim - zabytki etnograficzne. Zbiory owe miały przede wszystkim być pomocą dla szkół w poznawaniu przez kolejne pokolenia historii i kultury kraju, przez co miały wspomóc budowaniu więzi i przywiązania do ziemi polskiej.

Dziesięć lat później, w 1919 r., Chętnik zakupił teren po dawnej cegielni, położony na zboczu schodzącym do Narwi i sam, własnym sumptem rozpoczął jego zagospodarowywanie. W 1923 r. na przygotowanym specjalnie placu stanął pierwszy budynek. Uroczyste otwarcie Muzeum Kurpiowskiego nastąpiło 19 czerwca 1927 r., kiedy placówka liczyła już ok. 2000 eksponatów.

Między rokiem 1928 a 1930 Chętnik zrzekł się muzeum na rzecz Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego, jednakże de facto niewiele to zmieniło, albowiem nadal sam musiał troszczyć się o dalsze zbieranie i przechowywanie eksponatów.

Jak to często bywa w przypadku polskich perełek, Muzeum uległo prawie całkowitemu zniszczeniu podczas drugiej wojny światowej. Ocalały jedynie dwa odrzynki drzew bartnych, szacowanych na ok. 500 lat, brama wejściowa i nieliczne eksponaty żeliwne.

Ocalałe eksponaty dały początek stworzonemu w 1948 r. Muzeum w Łomży. W 1956 r. powstała ekspozycja "Dawna Zagroda Kurpiowska", która z kolei zapoczątkowała odbudowę zniszczonego w czasie wojny skansenu. Pozyskiwaniem nowych zbiorów i odtwarzaniem dawnego muzeum na świeżym powietrzu zajął się, jak po poprzednio, emerytowany już Adam Chętnik. Teren muzeum powiększono o Wzgórze Ziemowita. Drugie otwarcie miało miejsce 1963 r.

Aktualnie w skansenie zobaczyć można 25 zabytkowych obiektów drewnianych oraz wiele zabytków tzw. "małej architektury", jak bramy, studnie czy kapliczki.

Ul - kłoda z XIX w.

Folusz z Jurk, z XIX w.

Folusz - średniowieczna maszyna stosowana do obróbki (folowania) sukna. Proces ten polegał na spilśnianiu wełnianej przędzy poprzez uderzanie weń tzw. stęporami (drewnianymi młotami).